नवी दिल्ली:
सर्वोच्च न्यायालयाने सध्या अलीगड मुस्लिम विद्यापीठाचा (एएमयू) अल्पसंख्याक दर्जा कायम ठेवला आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने, 4-3 च्या बहुमताने, 1967 चा निर्णय नाकारला जो AMU ला अल्पसंख्याक दर्जा नाकारण्याचा आधार बनला होता. मुख्य न्यायमूर्ती डीवाय चंद्रचूड यांच्या अध्यक्षतेखालील सात सदस्यीय खंडपीठाने, तथापि, एएमयूसह सर्व अल्पसंख्याक संस्थांच्या दर्जा आणि अधिकारांवर अंतिम निर्णय तीन सदस्यीय खंडपीठ घेतील, असे सांगितले. हे खंडपीठ सात सदस्यीय खंडपीठाच्या निकषांवर आधारित अल्पसंख्याक संस्थांसाठी आराखडा तयार करेल. CJI चंद्रचूड यांच्या अध्यक्षतेखालील घटनापीठाने या प्रकरणी आपला निर्णय राखून ठेवला होता. या खंडपीठात सीजेआय व्यतिरिक्त न्यायमूर्ती संजीव खन्ना, सूर्यकांत, जे.बी. पारडीवाला, दीपंकर दत्ता, मनोज मिश्रा, एससी शर्मा यांचा समावेश होता.
धार्मिक समुदाय संस्था स्थापन करू शकतात, त्या चालवण्याचा अधिकार निरपेक्ष नाही
निकाल देताना सीजेई म्हणाले की, धार्मिक समुदाय संस्था स्थापन करू शकतो, पण ती चालवू शकत नाही. CJI म्हणाले की, कलम 30 केवळ संविधान लागू झाल्यानंतर स्थापन झालेल्या संस्थांना लागू केल्यास ते कमकुवत होईल. अशा प्रकारे, अल्पसंख्याकांनी स्थापन केलेल्या शैक्षणिक संस्था संविधानाच्या अंमलबजावणीपूर्वी स्थापन करण्यात आल्या. ते देखील कलम 30 द्वारे नियंत्रित केले जातील. घटनेपूर्वी आणि नंतरच्या हेतूमधील फरक कलम 30(1) सौम्य करण्यासाठी वापरला जाऊ शकत नाही.
अल्पसंख्याक संस्थेची स्थापना आणि प्रशासन दोन्ही एकत्र असल्याचे CJI यांनी न्यायालयाच्या स्पष्ट भाषेत वाचले.
या न्यायालयाने म्हटले आहे की कलम 30 अंतर्गत अधिकार निरपेक्ष नाही. CJI DY चंद्रचूड म्हणाले की, कलम 30A अंतर्गत संस्थेला अल्पसंख्याक मानण्याचे निकष काय आहेत?
- कोणत्याही नागरिकाने स्थापन केलेली शैक्षणिक संस्था कलम 19(6) अंतर्गत नियंत्रित केली जाऊ शकते.
- या न्यायालयाने म्हटले आहे की कलम 30 अंतर्गत अधिकार निरपेक्ष नाही
- अल्पसंख्याक शैक्षणिक संस्थेचे नियमन कलम 19(6) अन्वये परवानगी आहे, जर ती संस्थेच्या अल्पसंख्याक वर्णाचे उल्लंघन करत नाही.
असा सवाल सरन्यायाधीशांनी या प्रकरणी विचारला
सीजेआय म्हणाले की एसजीने म्हटले आहे की सात न्यायाधीशांचा संदर्भ देता येणार नाही या प्राथमिक आक्षेपावर केंद्र आग्रह धरत नाही. कलम ३० अल्पसंख्याकांविरुद्ध भेदभाव न करण्याची हमी देते यावर वाद होऊ शकत नाही. भेदभाव न करण्याच्या अधिकारासोबत काही विशेष अधिकार आहेत का, हा प्रश्न आहे. या प्रकरणात, CJI चा प्रश्न होता की, शैक्षणिक संस्थेला अल्पसंख्याक शैक्षणिक संस्था मानण्याचे संकेत काय आहेत? एखादी संस्था धार्मिक किंवा भाषिक अल्पसंख्याक असलेल्या व्यक्तीने स्थापन केल्यामुळे ती अल्पसंख्याक शैक्षणिक संस्था मानली जाईल का? की धार्मिक किंवा भाषिक अल्पसंख्याक व्यक्तीकडून प्रशासन चालवले जात आहे?
हायकोर्टाने आपल्या निर्णयात काय म्हटले आहे
अलाहाबाद उच्च न्यायालयाच्या 2006 च्या निर्णयासंदर्भात सर्वोच्च न्यायालयाच्या घटनापीठात सुनावणी सुरू होती. एएमयू ही अल्पसंख्याक संस्था नाही, असे उच्च न्यायालयाच्या आदेशात म्हटले होते. 2019 मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाच्या तीन न्यायाधीशांच्या खंडपीठाने हे प्रकरण सात न्यायाधीशांच्या खंडपीठाकडे सोपवले होते. भारतीय राज्यघटनेच्या कलम ३० अन्वये अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठाला अल्पसंख्याक दर्जा देण्याबाबत दाखल केलेल्या याचिकांवर सात न्यायाधीशांच्या घटनापीठाने सुनावणी केली आणि नंतर निर्णय राखून ठेवला. या प्रकरणी कोर्टात आठ दिवस सुनावणी झाली.
AMU च्या अल्पसंख्याक दर्जाचा जामियावर काय परिणाम होतो?
1968 च्या एस. अझीझ बाशा विरुद्ध युनियन ऑफ इंडिया या प्रकरणात, सर्वोच्च न्यायालयाने एएमयूला केंद्रीय विद्यापीठ मानले होते, परंतु 1981 मध्ये, एएमयू कायदा 1920 मध्ये सुधारणा करून संस्थेचा अल्पसंख्याक दर्जा पुनर्संचयित करण्यात आला. नंतर याला अलाहाबाद उच्च न्यायालयात आव्हान देण्यात आले आणि प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात पोहोचले. या निर्णयाचा परिणाम असा होईल की, सर्वोच्च न्यायालयाने अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठाला अल्पसंख्याक दर्जा मिळणार नाही हे मान्य केले, तर त्यातही एससी/एसटी आणि ओबीसी कोटा लागू होईल. याशिवाय जामिया मिलिया इस्लामियावरही याचा परिणाम होणार आहे. ,
